12.12.2023 Czy z perspektywy VAT trzeba badać pochodzenie dzieła sztuki?

Rynek dzieł sztuki, choć jest stosunkowo rozległy, to stale  się rozwija – jest to zauważalne nie tylko w ujęciu kwotowym, lecz także w dywersyfikacji kanałów dystrybucji. Z danych GUS wynika, że największą kwotę ze sprzedaży dzieł sztuki i antyków uzyskano poprzez organizację aukcji tradycyjnych, której wartość rok do roku (2021 r. do 2022 r.) wzrosła o ponad 9%. Sprzedaż realizowana przez placówki handlowe również utrzymuje się na wysokim poziomie i w 2022 r. wzrosła aż o 24% (względem 2021 r.).

Enodo

Rozwój tego rodzaju działalności wiąże się jednak z niemałymi wyzwaniami, również w obszarze podatkowym. Wystarczy sobie uświadomić, że w zakresie samego VAT w grę wchodzą co najmniej cztery sposoby rozliczenia sprzedaży dzieł sztuki:

  1. opodatkowanie według stawki podstawowej, tj. obecnie 23%;
  2. opodatkowanie według stawki obniżonej, tj. obecnie 8%;
  3. zwolnienie z VAT właściwe dla tzw. towarów używanych;
  4. zastosowanie procedury VAT marża (opodatkowanie jedynie różnicy pomiędzy ceną nabycia a ceną odsprzedaży, pomniejszoną o kwotę podatku);

Zasady stosowania preferencyjnej stawki VAT (8%) dla dostawy dzieł sztuki zostały przez nas szczegółowo omówione w jednym z poprzednich artykułów. Z kolei zwolnienie przedmiotowe z VAT, właściwe dla tzw. towarów używanych, obostrzone jest wymogiem uprzedniego wykorzystania wyłącznie do działalności zwolnionej, który ciężko jest spełnić. Stawka podstawowa (23%) zasadniczo znajduje zastosowanie do sprzedaży dzieł sztuki w sytuacji dopiero, gdy ww. sposoby rozliczenia zostaną wykluczone całkowicie.

W tym artykule skupimy się na procedurze VAT marży, która stanowi rozwiązanie fakultatywne. Dobrowolność nie oznacza jednak dowolności po stronie podatnika. Skorzystanie bowiem z tej preferencji uwarunkowane jest spełnianiem szeregu szczegółowych przesłanek. Dopiero po ich weryfikacji podatnik może dokonać odpowiedniego zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego.

Nie wystarczy upewnić się, że dany przedmiot mieści się w definicji ustawowej dzieła sztuki oraz został nabyty w ramach profesjonalnej działalności gospodarczej celem dalszej odsprzedaży. Należy jeszcze zbadać pochodzenie dzieła będącego przedmiotem odsprzedaży, gdyż zastosowanie procedury marży zależne jest od właściwego statusu podmiotu, od którego następuje nabycie lub rodzaju transakcji tego nabycia.

Jeśli chodzi o status ww. podmiotu, to ustawodawca dopuszcza następujące przypadki:

  • podmiot niebędący polskim ani unijnym podatnikiem VAT;
  • polski lub unijny podatnik VAT zwolniony podmiotowo z VAT lub stosujący zwolnienie przedmiotowe z VAT właściwe dla tzw. towarów używanych;
  • polski lub unijny podatnik VAT stosujący VAT marżę[1];
  • podmiot będący twórcą lub spadkobiercą twórcy[2].

Natomiast w zakresie rodzaju transakcji zakupowej, przepisy przewidują następujące opcje:

  • import towarów przez podatnika stosującego VAT marżę;
  • transakcja krajowa opodatkowana obniżoną stawką (obecnie 8%) realizowana przez podatnika niestosującego VAT marży.

O ile spełnienie części z ww. warunków jest łatwe do weryfikacji (np. import towarów ujęty w JPK), o tyle pozostała część wymaga śledzenia pochodzenia dzieł sztuki, a nawet może okazać niemożliwa do ustalenia. Ta koncepcja śledzenia znajduje swój wyraz również w polskiej praktyce orzeczniczej. Sądy często wymagają od podatników odsprzedających dzieła sztuki, antyki lub przedmioty kolekcjonerskie prowadzenia dokumentacji potwierdzającej weryfikację statusu podmiotu, od którego nastąpiło nabycie lub prawidłowości sposobu opodatkowania VAT transakcji zakupowej.[3]

Przykładowo, NSA w wyroku z 30.08.2018 r., sygn. I FSK 1313/16 jednoznacznie orzekł, że „Skarżący (…) prawa do skorzystania z tej procedury nie wykazał, jako że nie ewidencjonował nabycia towarów handlowych i nie dysponował dowodami potwierdzającymi nabycie tych towarów od podmiotów wskazanych w art. 120 ust. 10 u.p.t.u.”. Niestety ani przepisy, ani orzecznictwo nie wymienia konkretnej listy dokumentów, których zebranie pozwoliłoby podatnikowi na bezpieczne skorzystanie z VAT marży. Oznacza to, że podatnik musi samodzielnie zgromadzić materiał dowodowy i dokonać jego oceny pod kątem użyteczności w procesie weryfikacyjnym.

W opozycji stanął niejako Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał stwierdził bowiem, że brak spełnienia przesłanki polegającej na zastosowaniu VAT marży przez podmiot, od którego podatnik nabywa towar, nie jest wystarczający, aby odmówić procedury VAT marża podatnikowi odsprzedającemu ten sam towar. Taka odmowa, zgodnie z wyrokiem, może nastąpić tylko w przypadku, gdyby podmiot dokonujący odsprzedaży nie działał w dobrej wierze lub nie podjął wszystkich racjonalnych środków leżących w jego mocy w celu upewnienia się, że dokonywana przez niego transakcja nie prowadziła do udziału w przestępstwie podatkowym.[4]

Biorąc jednak pod uwagę podejście polskich sądów, przyjęcie stanowiska wyrażonego przez TSUE wydaje się wysoce ryzykowne. Rozwiązaniem kompromisowym pomiędzy konserwatywnym gromadzeniem znacznej ilości informacji reprezentowanym przez polskie sądy a liberalnym poglądem TSUE w zakresie racjonalnych środków, może okazać się procedura wewnętrzna. Procedura taka regulowałaby sytuacje, w których podatnik odsprzedający (np. galeria sztuki) byłby zobowiązany do stosowania jasno określonych metod weryfikacyjnych (np. check-listy, matryce podatkowe, wyciągi z tzw. białej listy, etc.).

 

Małgorzata Łodzińska-Tchórznicka, Senior Associate w ENODO.

Zajmuje się podatkiem od towarów i usług od ponad 10 lat. Doświadczenie zdobywała w największych spółkach doradztwa podatkowego, m.in. Big4. Ze skutecznością prowadzi projekty w różnych obszarach VAT, w tym również związanych z branżą artystyczną.

Konrad Maciejewski, Senior Analyst w ENODO.



[1] W przypadku zakupu od unijnego podatnika stosującego VAT marżę, przepisy dodatkowo wymagają od nabywcy posiadania dokumentów jednoznacznie potwierdzających nabycie towarów na zasadzie VAT marży.

[2] Jak pisaliśmy w artykule „Jak rozliczyć VAT przy sprzedaży dzieł sztuki?” jedynie nabycie od twórcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą lub nieprowadzącego działalności gospodarczej będzie uznane za zakup od twórcy w rozumieniu ustawy o VAT. Zachęcamy do zapoznania się z całością ww. artykułu.

[3] Por. wyroki NSA: z 30.08.2018 r., sygn. I FSK 1313/16; z 6.04.2017 r., sygn. I FSK 1616/15; z 10.10.2014 r., sygn. I FSK 1657/13; z 18.12.2013 r., sygn. I FSK 203/13 oraz wyrok WSA z 5.06.2013 r., sygn. I SA/Wr 1574/12.

[4] Por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 18.05.2017 r., sygn. C-624/15 w sprawie „Litdana” UAB.

Pozostałe aktualności

05.04.2024

Lider i 4 rekomendacje: ENODO Advisors w rankingu firm doradztwa podatkowego

Świętujemy sukces w tegorocznym rankingu firm doradztwa podatkowego Rzeczpospolita! Jesteśmy dumni, że w zespole ENODO Advisors mamy najlepszych specjalistów w Polsce w najważniejszych dziedzinach prawa podatkowego.

Enodo
12.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #10. Odbiór faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule z cyklu: „Wdrażaj KSeF z Enodo” opisaliśmy zagadnienia związane z wystawianiem faktury w KSeF. Dzisiaj spojrzymy na tę kwestię z perspektywy drugiej strony transakcji – nabywcy i analizujemy najważniejsze aspekty związane z odbiorem faktury w KSeF.

Enodo
05.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #9. Wystawianie faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule pisaliśmy o korektach zmniejszających VAT. Dzisiaj przedstawimy najważniejsze kwestie związane z wystawianiem faktur, takie jak data dokumentu, jego wizualizacja oraz wprowadzenie kodu QR weryfikującego e-faktury. Odpowiemy również na pytanie, czy warto uzupełniać wszystkie fakultatywne pola struktury logicznej faktury.

Enodo
07.11.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #5. Ustawa o obowiązkowym KSeF – jakie zmiany weszły już w życie?

Rewolucyjne przepisy ustawy o VAT[1] wprowadzające obowiązkowy KSeF wejdą w życie od 1 lipca 2024 r. Warto jednak zwrócić uwagę, że pewne mniejsze zmiany zaczęły obowiązywać już 1 września 2023. Przyjrzymy się im w ramach tej części naszego cyklu „Wdrażaj KSeF z ENODO”.

Enodo
08.03.2023

Korekta cen transferowych nie zawsze poza VAT (cz. 2)

W poprzednim artykule sygnalizowaliśmy niejednolite stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych na gruncie VAT, wynikających z płatności wyrównawczych pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostosowujących poziom rentowności do poziomu rynkowego. Źródłem problemu są niejasne przesłanki opodatkowania takich płatności. Dzisiaj przedstawiamy kolejne rozstrzygnięcie dotyczące korekty dochodowości – odmienne jednak od tego, które opisywaliśmy tydzień temu.

Enodo
09.01.2023

KSeF 2024: czas na analizę merytoryczną schemy nowej faktury!

1 grudnia 2022 r. został opublikowany projekt ustawy wprowadzającej obligatoryjny Krajowy System e-Faktur (KSeF) z dniem 1 stycznia 2024 r. (o publikacji projektu ustawy pisaliśmy już tutaj i tutaj). Od 1 stycznia 2022 r. KSeF funkcjonuje już jako opcja fakultatywna, umożliwiająca podatnikom testowanie nowego rozwiązania. Nowa formuła z jednej strony polega na łączeniu się z centralną bazą MF za pomocą interfejsowego oprogramowania, co w praktyce będzie wiązało się z koniecznością integracji używanego systemu księgowego z KSeF. Z drugiej zaś strony wprowadzony zostaje nowy format faktury (ustrukturyzowanej).

Enodo
01.12.2022

KSeF 2024: uwaga na sankcje!

Na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego został opublikowany projekt ustawy dotyczący obligatoryjnego korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur. Rozpoczynamy cykl artykułów, w których szczegółowo omówimy kwestie wynikające z projektu. Na ten moment chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na sankcje związane z niewdrożeniem lub nieprawidłowym korzystaniem z KSeF przez podatników VAT.

Enodo
18.11.2022

MF uwzględniło nasze postulaty w Objaśnieniach podatkowych dotyczących grup VAT

Ministerstwo Finansów opublikowało długo oczekiwane Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT. Projekt tego dokumentu nie rozwiązywał ówczesnych problemów, a na dodatek przyniósł kolejne wątpliwości (częściowo pisaliśmy o nich tutaj). Wydanie finalnej wersji Objaśnień zostało poprzedzone konsultacjami podatkowymi, w których wzięliśmy udział. Z satysfakcją informujemy, że wiele ze zgłoszonych przez nas w tej procedurze uwag zostało uwzględnionych. W artykule omawiamy najważniejsze z nich.

Enodo
14.11.2022

Rozliczenia w ramach konsorcjum nie podlegają opodatkowaniu VAT

Jak sygnalizowaliśmy w naszym poprzednim artykule [link], stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych wynikających z przepływów finansowych pomiędzy konsorcjantami, w związku z realizacją wspólnego przedsięwzięcia, jest niejednolite. Dzisiaj przestawiamy rozstrzygnięcie odmienne od tego, które opisywaliśmy tydzień temu, mimo że podjęte na gruncie zbliżonych okoliczności faktycznych.

Enodo
19.10.2022

Czy uchwała NSA rozwiąże problemy interpretacyjne dotyczące stosowania przepisów zawieszających terminy przewidziane w art. 15zzr ustawy covidowej?

W jednym z niedawnych wpisów na naszym blogu poruszaliśmy kwestię możliwego zawieszenia biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych wskutek zastosowania art. 15zzr ustawy covidowej. Okazuje się, że to zagadnienie może doczekać się rozstrzygnięcia na poziomie poszerzonego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Enodo
20.06.2022

Związek usługi budowlanej z nieruchomością a miejsce opodatkowania VAT

W naszym ostatnim artykule zasygnalizowaliśmy trudności związane z ustaleniem miejsca świadczenia usług. Dzisiaj przedstawiamy praktyczne wskazówki pomocne w ustaleniu związku usługi z nieruchomością, a w konsekwencji miejsca opodatkowania VAT.

Enodo
14.04.2022

TSUE: korzystna interpretacja pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej dla potrzeb VAT

Wydane kilka dni temu orzeczenie TSUE[1] może być bardzo ważne dla praktyki podatkowej w zakresie VAT w Polsce. Dotyczyło ono bowiem wysoce spornej kwestii: jak należy właściwie interpretować dla potrzeb VAT pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Enodo
04.02.2022

Ulepszania Polskiego Ładu ciąg dalszy. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o PIT

Uchwalona 27 stycznia br. nowelizacja[1] przewiduje m.in. wdrożenie mechanizmu zaniechania poboru zaliczek w podatku dochodowym od osób fizycznych znanego już z budzącego wiele kontrowersji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r.  Czy ustawa ostatecznie zniweluje wątpliwości powstające u płatników rozliczających wynagrodzenia swoich pracowników?

Enodo
29.12.2021

Interpretacja ogólna MF: zwolnienie jest, ale nie wiadomo kto może z niego skorzystać

Minister Finansów potwierdził[1], że przewidziane w ustawie o CIT zwolnienie z opodatkowania dywidendy otrzymywanej przez spółki (tzw. parent-subsidiary) może być stosowane także do dywidend wypłacanych przez spółki jawne i komandytowe. Niestety nadal pozostają wątpliwości co do tego, w jaki sposób ustalić grono podatników uprawnionych do zwolnienia.

Enodo
23.11.2021

Onkoodpowiedzialni: listopad pod znakiem problemów zdrowotnych mężczyzn

Kolejna odsłona akcji #ONKOODPOWIEDZIALNI, którą dumnie wspieramy jako partnerzy tego przedsięwzięcia, poświęcona jest profilaktyce, diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego i raka jąder. 

Enodo
21.10.2021

Ceny transferowe a COVID-19: co dalej z APA?

W poprzednim artykule przedstawiliśmy Rekomendacje FCT w zakresie alokacji strat oraz kosztów nadzwyczajnych, a także traktowania wsparcia antykryzysowego. Kolejnym istotnym tematem, z którym muszą zmierzyć się polscy podatnicy, jest kwestia aktualności uprzednich porozumień cenowych (APA) w czasach pandemii COVID-19. W niniejszym artykule przedstawiamy główne wnioski dotyczące tego tematu wynikające z prac Forum Cen Transferowych, działającego przy Ministerstwie Finansów.

Enodo
24.09.2021

Kolejne zmiany w przepisach o cenach transferowych – projekt ustawy w Sejmie!

Polski Ład to wciąż gorący temat, również w obszarze cen transferowych! Ostatnio w dwóch artykułach na naszej stronie internetowej opisywaliśmy pozytywne i negatywne dla polskich podatników propozycje zmian w przepisach dotyczących cen transferowych. Artykuły te były oparte o projekt zmian w przepisach o cenach transferowych, który trafiły do prekonsultacji. Dzisiaj wiemy już jak wygląd projekt przepisów, który trafił do Sejmu.

Enodo
27.05.2021

Webinarium: VAT a kary umowne i odszkodowania w branży budowlanej

Serdecznie zapraszamy na bezpłatne szkolenie poświęcone tematyce opodatkowania VAT-em kar umownych i odszkodowań w branży budowlanej. Z naszych obserwacji wynika, że zagadnienie to budzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów, dlatego w trakcie spotkania omówimy nie tylko aspekty prawne, ale przede wszystkim skoncentrujemy się praktycznych przypadkach.

Enodo
04.05.2021

Komu opłaca się pozostanie w spółce komandytowej – cz. 2

Objęcie spółki komandytowej opodatkowaniem CIT spowodowało ożywiony ruch na rynku restrukturyzacji spółek komandytowych (o zmianach pisaliśmy w I cz. artykułu). Wielu wspólników z obawy przed podwójnym opodatkowaniem zysków wypracowanych przez spółkę, stara się zrestrukturyzować swoją działalność. Są jednak i tacy, dla których optymalnym rozwiązaniem może okazać się kontynuacja działalności w dotychczasowej formie.

Enodo
08.04.2021

Webinarium: STRATEGIA PODATKOWA 2021. Jak się przygotować?

Serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone sporządzaniu i publikowaniu informacji o realizowanej strategii podatkowej. Przepisy, które weszły w życie 1 stycznia br. nałożyły na dużych podatników obowiązek raportowania, i to już za ubiegły, tj. 2020 rok.

Enodo
25.02.2021

Ceny transferowe, cz. 2 – rozliczenia za 2021 r.

W poprzednim artykule wskazaliśmy na co zwrócić uwagę w kontekście rozliczeń z podmiotami powiązanymi, dotyczących ubiegłego roku. W tej części przybliżamy najważniejsze zmiany w przepisach z zakresu cen transferowych, które weszły w życie w styczniu 2021 r.

Enodo
03.11.2020

Konfiskata prewencyjna: udowodnij własną „niewinność”

Jak wynika z pierwszej części artykułu o konfiskacie prewencyjnej, planowane rozwiązanie z jednej strony wpisuje się w pewien trend zmian w przepisach karnych i karno-skarbowych, stanowiąc niejako domknięcie systemu konfiskaty. Z drugiej strony, ten nowy instrument mający  przeciwdziałać ukrywaniu majątku pochodzącego z przestępstwa, może zawierać rozwiązania, które będą trudne do pogodzenia z podstawowymi zasadami praworządności oraz standardami ochrony podstawowych praw i wolności konstytucyjnych jednostki.

Enodo
23.10.2020

SLIM VAT: nowe zasady ujmowania faktur korygujących

Jednym z rozwiązań upraszczających rozliczenia VAT w projekcie SLIM VAT[1] jest zmiana zasad ujmowania faktur korygujących zmniejszających oraz wprowadzenie do ustawy zasad ujmowania korekt zwiększających.

Enodo