14.04.2022 TSUE: korzystna interpretacja pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej dla potrzeb VAT

Wydane kilka dni temu orzeczenie TSUE[1] może być bardzo ważne dla praktyki podatkowej w zakresie VAT w Polsce. Dotyczyło ono bowiem wysoce spornej kwestii: jak należy właściwie interpretować dla potrzeb VAT pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Enodo

Zagadnienie to było już przedmiotem zapytań do TSUE z Polski (sprawy C-605/12 Welmory, C-547/18 Dong Yang Electronics). Patrząc tylko na ilość spraw przed TSUE można by powiedzieć, że jest to najbardziej kontrowersyjne zagadnienie VAT w Polsce w ostatnich latach. Tym bardziej zatem, kiedy już przeszła pierwsza fala komentarzy na gorąco nad najnowszym orzeczeniem w sprawie rumuńskiej, warto się nad nim pochylić i przeanalizować skutki dla praktyki polskiej.

Uniwersalny wymiar wyroku

Pierwsze spostrzeżenie to, że chociaż w tezie analizowanego wyroku TSUE wymienione zostały usługi marketingowe, regulacyjne, reklamowe i reprezentacji (bo takie usługi były przedmiotem postępowania w tej akurat sprawie), to moim zdaniem nie ma przeszkód aby wywodom TSUE w całości (albo prawie w całości) nadać bardziej uniwersalne znaczenie i brać je pod uwagę również w przypadkach świadczenia wielu innych usług.

Utrwalenie dotychczasowej linii orzeczniczej TSUE

Druga uwaga dotyczy już samej szczegółowej treści uzasadnienia do orzeczenia w sprawie C-333/20. Uważam, że w znacznym stopniu nie wnosi ono istotnych treści do dotychczasowego rozumienia pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności. Dzieje się tak po części dlatego, że TSUE powtarza sporo wątków pojawiających się już we wcześniejszych wyrokach na ten temat (w tym często odwołuje się do polskich wyroków wymienionych powyżej) i nie poszerza ich w jakiś zasadniczy, przełomowy sposób. Po części zaś ten brak „przełomowych” twierdzeń jest efektem praktyki TSUE polegającej na pozostawianiu różnych kwestii do rozstrzygnięcia przez sąd krajowy, który wniósł sprawę – również w tym orzeczeniu nie brakuje takich odesłań. Jakkolwiek jest to zrozumiałe ze względu na rolę jaką pełni TSUE, nie sposób się oprzeć wrażeniu, że czasem pozwala to nie stawiać kropki nad „i” tam, gdzie z jakiegokolwiek powodu sędziowie nie chcą tego robić.

Jak orzeczenie TSUE wpłynie na podejście polskich sądów i organów skarbowych?

Po trzecie wreszcie – i jest to kwestia moim zdaniem najważniejsza – analizowane orzeczenie podejmuje jeden bardzo ważny wątek, którego sposób ujęcia przez TSUE może radykalnie zmienić polską praktykę w zakresie rozpoznawania przypadków kiedy powstaje stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Mówiąc wprost, jeśli uwagi TSUE (które przedstawię za chwilę) zostaną odpowiednio recypowane przez polskie sądy oraz organy skarbowe, może się okazać, że w znacznej części przypadków, w których do tej pory uważano, że powstaje stałe miejsce prowadzenia działalności, w rzeczywistości nie należało się dopatrywać jego powstania.

Aby zrozumieć o co chodzi, musimy się nieco zagłębić w szczegóły sprawy rozpoznawanej przez TSUE. Dotyczyła ona spółki rumuńskiej, która w sposób stały świadczyła usługi (jak wspomniałem powyżej, moim zdaniem dla naszych rozważań nie jest zbyt istotne jakiego dokładnie rodzaju były to usługi) dla spółki niemieckiej należącej do tej samej grupy kapitałowej. Do usług tych spółka rumuńska nie doliczała VAT, uznając że jako usługi świadczone na rzecz podmiotu mającego siedzibę poza krajem, nie podlegają one VAT w Rumunii. Spółka niemiecka była dla spółki rumuńskiej jedynym klientem, co jak łatwo się domyślić, powodowało rodzaj zależności tej ostatniej od podmiotu z grupy. Rumuńskie organy podatkowe uznały, że personel i zaplecze techniczne tej spółki, które są niejako „do dyspozycji” spółki niemieckiej w istocie tworzą w Rumunii stałej miejsce prowadzenia działalności przez spółkę niemiecką. Zatem kiedy spółka rumuńska świadczy usługi, to świadczy je na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności, które powstało w Rumunii dla spółki niemieckiej (poprzez to jak została ułożona współpraca tych dwóch spółek), a w konsekwencji do usług powinien być doliczany rumuński VAT.

W tym miejscu docieramy do sedna sprawy, czyli jej znaczenia dla  polskiej praktyki: otóż nasze krajowe sprawy, w których organy skarbowe oraz sądy uznają, że dochodzi do powstania stałego miejsca prowadzenia działalności są bardzo podobne do opisanego powyżej przypadku. Mniej więcej tak samo wyglądają okoliczności świadczenia usług, a już dokładnie takie samo jest rozumowanie, z którego wynika, że usługi powinny być opodatkowane VAT w Polsce. Naturalnie zetknięcie się z tym podejściem jest bardzo bolesną niespodzianką dla firm, które do tej pory VAT nie doliczały, nie dostrzegając, że powstało w Polsce stałe miejsca prowadzenia działalności zagranicznego kontrahenta – stąd liczne kontrowersje i głosy krytyki jakie wzbudzają te sprawy.

Szansa na pozytywną zmianę dla polskich podatników

Znaczenie wyroku TSUE w sprawie C-333/20 dla praktyki polskiej polega na tym, że Trybunał to rozumowanie rozbija, zauważając tkwiącą w nim logiczną sprzeczność. Zgodnie bowiem z przepisami, wymogiem powstania stałego miejsca prowadzenia działalności jest posiadanie przez to miejsce wystarczającego zaplecza personalnego i technicznego, które pozwoli na odbiór i wykorzystywanie wyświadczonych na jego rzecz usług. To kluczowy warunek, w kontekście którego TSUE czyni logiczną, wręcz oczywistą uwagę że „to samo zaplecze nie może być wykorzystywane jednocześnie do świadczenia i odbioru tych samych usług” (pkt 54 uzasadnienia). Jest zatem możliwe że – w pewnych okolicznościach – zaplecze w postaci personelu i infrastruktury danej spółki tworzy stałe miejsce prowadzenia działalności innej spółki, ale to nie wystarczy jeszcze aby wystąpiło opodatkowanie. Zaplecze powinno być wystarczające do odbioru usług, ale usług świadczonych przez inny podmiot (i to usługi tego innego podmiotu są opodatkowane VAT), bowiem to samo i jedno zaplecze po prostu nie może świadczyć usług dla samego siebie. We wszystkich zatem przypadkach, kiedy organy podatkowe dopatrują się opodatkowania usług, bo są one świadczone do stałego miejsca prowadzenia działalności, ale jednocześnie twierdzą, że to dany podmiot wykonujący usługi „tworzy” zaplecze kreujące powstanie tego stałego miejsca, popełniany jest podstawowy błąd logiczny. Znaczenie omawianego wyroku TSUE polega moim zdaniem właśnie na tym, że Trybunał to zauważył i jasno wskazał. Jeśli ta konkluzja TSUE zostanie przyswojona w polskiej praktyce stosowania przepisów przez organy i sądy – a przecież powinno tak być – to czeka nas duża i bardzo pozytywna zmiana podejścia do kwestii stałego miejsca prowadzenia działalności przez zagraniczne spółki nabywające usługi w Polsce.

[1] Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 7 kwietnia 2022 r. w rumuńskiej sprawie C-333/20 (Berlin Chemie A. Menarini SRL).

Piotr Litwin, doradca podatkowy, partner w Enodo

Pozostałe aktualności

05.04.2024

Lider i 4 rekomendacje: ENODO Advisors w rankingu firm doradztwa podatkowego

Świętujemy sukces w tegorocznym rankingu firm doradztwa podatkowego Rzeczpospolita! Jesteśmy dumni, że w zespole ENODO Advisors mamy najlepszych specjalistów w Polsce w najważniejszych dziedzinach prawa podatkowego.

Enodo
12.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #10. Odbiór faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule z cyklu: „Wdrażaj KSeF z Enodo” opisaliśmy zagadnienia związane z wystawianiem faktury w KSeF. Dzisiaj spojrzymy na tę kwestię z perspektywy drugiej strony transakcji – nabywcy i analizujemy najważniejsze aspekty związane z odbiorem faktury w KSeF.

Enodo
05.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #9. Wystawianie faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule pisaliśmy o korektach zmniejszających VAT. Dzisiaj przedstawimy najważniejsze kwestie związane z wystawianiem faktur, takie jak data dokumentu, jego wizualizacja oraz wprowadzenie kodu QR weryfikującego e-faktury. Odpowiemy również na pytanie, czy warto uzupełniać wszystkie fakultatywne pola struktury logicznej faktury.

Enodo
07.11.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #5. Ustawa o obowiązkowym KSeF – jakie zmiany weszły już w życie?

Rewolucyjne przepisy ustawy o VAT[1] wprowadzające obowiązkowy KSeF wejdą w życie od 1 lipca 2024 r. Warto jednak zwrócić uwagę, że pewne mniejsze zmiany zaczęły obowiązywać już 1 września 2023. Przyjrzymy się im w ramach tej części naszego cyklu „Wdrażaj KSeF z ENODO”.

Enodo
08.03.2023

Korekta cen transferowych nie zawsze poza VAT (cz. 2)

W poprzednim artykule sygnalizowaliśmy niejednolite stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych na gruncie VAT, wynikających z płatności wyrównawczych pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostosowujących poziom rentowności do poziomu rynkowego. Źródłem problemu są niejasne przesłanki opodatkowania takich płatności. Dzisiaj przedstawiamy kolejne rozstrzygnięcie dotyczące korekty dochodowości – odmienne jednak od tego, które opisywaliśmy tydzień temu.

Enodo
09.01.2023

KSeF 2024: czas na analizę merytoryczną schemy nowej faktury!

1 grudnia 2022 r. został opublikowany projekt ustawy wprowadzającej obligatoryjny Krajowy System e-Faktur (KSeF) z dniem 1 stycznia 2024 r. (o publikacji projektu ustawy pisaliśmy już tutaj i tutaj). Od 1 stycznia 2022 r. KSeF funkcjonuje już jako opcja fakultatywna, umożliwiająca podatnikom testowanie nowego rozwiązania. Nowa formuła z jednej strony polega na łączeniu się z centralną bazą MF za pomocą interfejsowego oprogramowania, co w praktyce będzie wiązało się z koniecznością integracji używanego systemu księgowego z KSeF. Z drugiej zaś strony wprowadzony zostaje nowy format faktury (ustrukturyzowanej).

Enodo
01.12.2022

KSeF 2024: uwaga na sankcje!

Na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego został opublikowany projekt ustawy dotyczący obligatoryjnego korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur. Rozpoczynamy cykl artykułów, w których szczegółowo omówimy kwestie wynikające z projektu. Na ten moment chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na sankcje związane z niewdrożeniem lub nieprawidłowym korzystaniem z KSeF przez podatników VAT.

Enodo
18.11.2022

MF uwzględniło nasze postulaty w Objaśnieniach podatkowych dotyczących grup VAT

Ministerstwo Finansów opublikowało długo oczekiwane Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT. Projekt tego dokumentu nie rozwiązywał ówczesnych problemów, a na dodatek przyniósł kolejne wątpliwości (częściowo pisaliśmy o nich tutaj). Wydanie finalnej wersji Objaśnień zostało poprzedzone konsultacjami podatkowymi, w których wzięliśmy udział. Z satysfakcją informujemy, że wiele ze zgłoszonych przez nas w tej procedurze uwag zostało uwzględnionych. W artykule omawiamy najważniejsze z nich.

Enodo
14.11.2022

Rozliczenia w ramach konsorcjum nie podlegają opodatkowaniu VAT

Jak sygnalizowaliśmy w naszym poprzednim artykule [link], stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych wynikających z przepływów finansowych pomiędzy konsorcjantami, w związku z realizacją wspólnego przedsięwzięcia, jest niejednolite. Dzisiaj przestawiamy rozstrzygnięcie odmienne od tego, które opisywaliśmy tydzień temu, mimo że podjęte na gruncie zbliżonych okoliczności faktycznych.

Enodo
19.10.2022

Czy uchwała NSA rozwiąże problemy interpretacyjne dotyczące stosowania przepisów zawieszających terminy przewidziane w art. 15zzr ustawy covidowej?

W jednym z niedawnych wpisów na naszym blogu poruszaliśmy kwestię możliwego zawieszenia biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych wskutek zastosowania art. 15zzr ustawy covidowej. Okazuje się, że to zagadnienie może doczekać się rozstrzygnięcia na poziomie poszerzonego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Enodo
20.06.2022

Związek usługi budowlanej z nieruchomością a miejsce opodatkowania VAT

W naszym ostatnim artykule zasygnalizowaliśmy trudności związane z ustaleniem miejsca świadczenia usług. Dzisiaj przedstawiamy praktyczne wskazówki pomocne w ustaleniu związku usługi z nieruchomością, a w konsekwencji miejsca opodatkowania VAT.

Enodo
04.02.2022

Ulepszania Polskiego Ładu ciąg dalszy. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o PIT

Uchwalona 27 stycznia br. nowelizacja[1] przewiduje m.in. wdrożenie mechanizmu zaniechania poboru zaliczek w podatku dochodowym od osób fizycznych znanego już z budzącego wiele kontrowersji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r.  Czy ustawa ostatecznie zniweluje wątpliwości powstające u płatników rozliczających wynagrodzenia swoich pracowników?

Enodo
29.12.2021

Interpretacja ogólna MF: zwolnienie jest, ale nie wiadomo kto może z niego skorzystać

Minister Finansów potwierdził[1], że przewidziane w ustawie o CIT zwolnienie z opodatkowania dywidendy otrzymywanej przez spółki (tzw. parent-subsidiary) może być stosowane także do dywidend wypłacanych przez spółki jawne i komandytowe. Niestety nadal pozostają wątpliwości co do tego, w jaki sposób ustalić grono podatników uprawnionych do zwolnienia.

Enodo
23.11.2021

Onkoodpowiedzialni: listopad pod znakiem problemów zdrowotnych mężczyzn

Kolejna odsłona akcji #ONKOODPOWIEDZIALNI, którą dumnie wspieramy jako partnerzy tego przedsięwzięcia, poświęcona jest profilaktyce, diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego i raka jąder. 

Enodo
21.10.2021

Ceny transferowe a COVID-19: co dalej z APA?

W poprzednim artykule przedstawiliśmy Rekomendacje FCT w zakresie alokacji strat oraz kosztów nadzwyczajnych, a także traktowania wsparcia antykryzysowego. Kolejnym istotnym tematem, z którym muszą zmierzyć się polscy podatnicy, jest kwestia aktualności uprzednich porozumień cenowych (APA) w czasach pandemii COVID-19. W niniejszym artykule przedstawiamy główne wnioski dotyczące tego tematu wynikające z prac Forum Cen Transferowych, działającego przy Ministerstwie Finansów.

Enodo
24.09.2021

Kolejne zmiany w przepisach o cenach transferowych – projekt ustawy w Sejmie!

Polski Ład to wciąż gorący temat, również w obszarze cen transferowych! Ostatnio w dwóch artykułach na naszej stronie internetowej opisywaliśmy pozytywne i negatywne dla polskich podatników propozycje zmian w przepisach dotyczących cen transferowych. Artykuły te były oparte o projekt zmian w przepisach o cenach transferowych, który trafiły do prekonsultacji. Dzisiaj wiemy już jak wygląd projekt przepisów, który trafił do Sejmu.

Enodo
27.05.2021

Webinarium: VAT a kary umowne i odszkodowania w branży budowlanej

Serdecznie zapraszamy na bezpłatne szkolenie poświęcone tematyce opodatkowania VAT-em kar umownych i odszkodowań w branży budowlanej. Z naszych obserwacji wynika, że zagadnienie to budzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów, dlatego w trakcie spotkania omówimy nie tylko aspekty prawne, ale przede wszystkim skoncentrujemy się praktycznych przypadkach.

Enodo
04.05.2021

Komu opłaca się pozostanie w spółce komandytowej – cz. 2

Objęcie spółki komandytowej opodatkowaniem CIT spowodowało ożywiony ruch na rynku restrukturyzacji spółek komandytowych (o zmianach pisaliśmy w I cz. artykułu). Wielu wspólników z obawy przed podwójnym opodatkowaniem zysków wypracowanych przez spółkę, stara się zrestrukturyzować swoją działalność. Są jednak i tacy, dla których optymalnym rozwiązaniem może okazać się kontynuacja działalności w dotychczasowej formie.

Enodo
08.04.2021

Webinarium: STRATEGIA PODATKOWA 2021. Jak się przygotować?

Serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone sporządzaniu i publikowaniu informacji o realizowanej strategii podatkowej. Przepisy, które weszły w życie 1 stycznia br. nałożyły na dużych podatników obowiązek raportowania, i to już za ubiegły, tj. 2020 rok.

Enodo
25.02.2021

Ceny transferowe, cz. 2 – rozliczenia za 2021 r.

W poprzednim artykule wskazaliśmy na co zwrócić uwagę w kontekście rozliczeń z podmiotami powiązanymi, dotyczących ubiegłego roku. W tej części przybliżamy najważniejsze zmiany w przepisach z zakresu cen transferowych, które weszły w życie w styczniu 2021 r.

Enodo
03.11.2020

Konfiskata prewencyjna: udowodnij własną „niewinność”

Jak wynika z pierwszej części artykułu o konfiskacie prewencyjnej, planowane rozwiązanie z jednej strony wpisuje się w pewien trend zmian w przepisach karnych i karno-skarbowych, stanowiąc niejako domknięcie systemu konfiskaty. Z drugiej strony, ten nowy instrument mający  przeciwdziałać ukrywaniu majątku pochodzącego z przestępstwa, może zawierać rozwiązania, które będą trudne do pogodzenia z podstawowymi zasadami praworządności oraz standardami ochrony podstawowych praw i wolności konstytucyjnych jednostki.

Enodo
23.10.2020

SLIM VAT: nowe zasady ujmowania faktur korygujących

Jednym z rozwiązań upraszczających rozliczenia VAT w projekcie SLIM VAT[1] jest zmiana zasad ujmowania faktur korygujących zmniejszających oraz wprowadzenie do ustawy zasad ujmowania korekt zwiększających.

Enodo